Recent las ik het boek Prediker. Ik heb het vaker gelezen maar deze keer trof het me meer dan anders.
‘Alles is ijdelheid! Welk voordeel heeft de mens van al zijn zwoegen, waarmee hij zich aftobt onder de zon?’
Prediker (hoogstwaarschijnlijk Salomo), deed onderzoek naar vele dingen. Hij had de beschikking over grote rijkdommen en bezat veel wijsheid. Met zijn wereldwijde connecties had hij beschikking over alle aardse kennis en kon hij alles naar zich toe laten verschepen wat zijn hart begeerde. In tegenstelling tot wat je zou verwachten, concludeert hij dat wijsheid en dwaasheid niet veel van elkaar verschillen. Dat alle rijkdom en kennis ijdel is. Dat hard werken lijkt op het najagen van wind. Dat rijken en armen, wijzen en dwazen hetzelfde lot ondergaan. En, na dit alles te hebben ontdekt, kon hij alleen maar zeggen dat zijn verdriet was toegenomen.
Als Prediker gelijk heeft, is ook alles wat ik tot nu toe gedaan en bereikt heb, hoe mooi en succesvol het ook leek te zijn, ijdelheid en najagen van wind. Is dat wat hij bedoelt te zeggen? En zo ja, wat moet ik daarmee?
Het woord ijdelheid kent in onze taal twee betekenissen. De eerste heeft te maken met hoogmoed of het verlangen om belangrijk en aantrekkelijk te zijn. De tweede, en dat is waar Prediker meer op doelt, is leegheid, vergankelijkheid of zinloosheid.
Behalve ijdel, noemt Prediker sommige bezigheden ook najagen van wind. Wind is niet te grijpen. Je weet niet waar het vandaan komt of waar het naar toe gaat. Het ene moment kun je ervan genieten, op een ander moment kan het vernietigend zijn. In het eerste geval zou je het willen vastpakken, maar dat kan niet. Bij het tweede zou je het willen stopzetten, maar dat kan ook niet.
Als je deze twee beschrijvingen zo definieert, snap je al iets beter wat Prediker bedoelt. Alles op aarde gaat voorbij. Niets is blijvend. Heb je rijkdom? Dan gaat het vaak gepaard met zorgen, verdriet en rusteloze nachten. Je kunt het bovendien hier op aarde al verliezen of anders moet je het bij de dood achterlaten. Heb je een mooi uiterlijk? Hoe ouder je wordt, hoe meer van je schoonheid zal verdwijnen. Heb je een fantastisch moment, een feestje of een romantische avond met je geliefde? Je kunt de tijd niet stilzetten. De uren vliegen voorbij. Ze zijn net als de wind, niet te grijpen.
Als ik zo kijk naar de jaren die achter mij liggen, kan ik alleen maar zeggen dat het klopt wat Prediker zegt. En als dat geldt voor de jaren achter mij, geldt het ook voor degene die nog komen. Hij zegt niet dat het verkeerd is om hard te werken om je gezin te onderhouden. Hij keurt het ook niet af als je geniet van het goede dat je toekomt. Ik geloof dat hij wil duidelijk maken dat onze motieven, ofwel ons hart, veel belangrijker is dan de daden en dingen zelf. Het gaat erom waar je werk en je genot op gericht is. Dat is waarom hij tot slot zegt dat we voor alles wat wat we gedaan hebben verantwoording zullen moeten afleggen.
Gemaakt voor onvergankelijkheid
De mens is duidelijk niet gemaakt voor vergankelijke dingen. Nooit vindt hij daarin volmaakte vreugde. Alles in onze natuur vertelt ons dat dingen nooit genoeg zijn en dat alles wat tijdelijk is, alleen maar verdrietig maakt. Afscheid nemen, iets dat we allemaal op een dag moeten doen, is ten diepste iets waar niemand van nature toe in staat is. Velen gaan heen onder invloed van medicijnen, drugs of drank, om de angst voor de onbekende dood maar te onderdrukken. Maar er zijn er ook die gaan met volle bewustheid en met een lach op hun lippen. Zij zijn het die het ware doel ontdekt hebben. Ze houden niet vast aan de dingen die ze hebben verzameld en zijn niet bang om dit aardse leven los te laten. Ik geloof dat dit het is waar Prediker ook naar zocht en waar hij ons naar toe wil wijzen.
Het aardse leven is niet onze eindbestemming.
Prediker was een mens, net als ons. Met al zijn wijsheid prikte hij dwars door de verleidelijkheid en leugenachtigheid van al het aardse heen. Zijn hart kon er niet aan gebonden worden. Hij wist dat we allemaal verantwoording moeten afleggen voor God. God die ons wijsheid, schoonheid en rijkdom toebedeelt en afneemt naar Zijn wil. Prediker maakt het ons overduidelijk dat het aardse leven niet onze eindbestemming is. Hij wijst ons op de echte bestemming, maar wat we missen is de weg ernaartoe. Waarom zegt hij zo weinig over hoe je werkelijk zinvol kunt leven? Waarom wordt je niet echt blij van dit boek?
Prediker leefde ver voor de komst van Jezus. In die tijd was er kennis van God en God openbaarde zich ook aan mensen, in het bijzonder aan koningen. Prediker had dus van God gehoord, zowel van zijn voorouders als rechtstreeks. Met alle kennis die hij van God had ontvangen en de wet die door Mozes was opgeschreven, kende hij de natuur of het karakter van God. Hij wist dat God rechtvaardig en heilig is en dat Hij bepaalt wat goed en kwaad is. Gods standaarden zijn zo hoog, dat hij alleen maar kon hopen op genade en vergeving bij het komende gericht of oordeel waar hij over spreekt. En dat zie je steeds terug in het Oude Testament; de mensen hopen op genade en vergeving, maar niemand, inclusief Prediker, weet precies hoe dit bereikt kan worden.
Hoop wordt werkelijkheid
Pas in het Nieuwe Testament komt er een duidelijk antwoord op alle vragen van Prediker en komt er een Trooster voor al zijn verdriet. De Bestemming waar hij over spreekt, is inderdaad heilig, rechtvaardig en goed. Zijn standaarden zijn inderdaad immens hoog. Maar niet langer is Hij onbereikbaar. Het Nieuwe Testament vertelt ons namelijk over de Weg. Jezus zegt: “Ik ben de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij (Johannes 14:6).” Dat is waarom Prediker ons nog niet echt kon wijzen op de oplossingen. Wat hij schrijft is helemaal waar, maar het verhaal is nog niet af. De hoop op vergeving en genade is nu werkelijkheid geworden.
Als Jezus zegt ‘Ik ben de weg’, zegt Hij als het ware: ‘wie wandelt zoals Ik, zal bij God de Vader komen.’ Als Prediker nog leefde zou Jezus hem verteld hebben dat het klopt dat alles tijdelijk is. Dat het inderdaad zinloos is om te werken voor veel rijkdom en het genieten daarvan te zien als het hoogste goed. Hij zou hem gezegd hebben dat er inderdaad een oordeel komt; een noodzakelijk oordeel omdat God mensen om Hem heen wil die rechtvaardig en liefdevol zijn, en deze moeten gescheiden worden van hen die dat niet zijn. Prediker zou wellicht gevraagd hebben: “Wie voldoet daaraan Here? Wie zal goed beoordeelt worden? Niemand is toch zonder zonde?” Waarop Jezus gezegd zou hebben: “Dat klopt, maar de straf voor die zonde zal Ik op me nemen (1 Petrus 2:24). Ik zal je reinigen en je de macht geven om een kind van God te worden (Johannes 1:12). Vanaf dan zal je wel kunnen kiezen voor goed of kwaad. Je kunt dan bevrijding van zonden ontvangen. Je kunt wandelen in Mijn voetstappen. En, als je wandelt zoals Mij, zul je bij God de Vader komen (1 Johannes 2:6).”
“De Hemel en aarde zullen voorbijgaan,” zegt Jezus, “maar mijn woorden zullen geenszins voorbijgaan (Mattheüs 24:35).” Dat is waar wij voor gemaakt zijn. Iets wat niet voorbijgaat. Waar al het werk en alle streven niet doelloos zijn, maar gericht zijn op Hij die blijvend is en ons Liefde geeft tot in eeuwigheid. Ga ook met Hem op weg. Wandel zoals Hij met de garantie dat niemand je uit zijn hand kan roven en je zult aankomen bij de onvergankelijke eindbestemming. Neem het advies van Prediker ter harte en leef niet alsof deze aarde je eindbestemming is. Er is een bestemming die veel mooier is, die nooit voorbijgaat en die het antwoord is op al onze hartsverlangens. De weg ernaartoe is ons geopenbaard; Jezus.